Kreeft

Udang karang

Homarus

Kreeftachtigen

Zeekreeften kunnen zowel in zoet als in zout water leven en ze komen over de gehele wereld voor. De Noord Amerikaanse en Europese kreeft worden het meest gegeten. Afhankelijk van de soort zijn ze tussen de 20 en 60 centimeter groot. Exemplaren van meer dan een meter komen af en toe ook voor. Ze wegen tussen de 1 en 6 kilogram. Het rugschild is aan de bovenkant blauwzwart van kleur met oranje vlekken. De kleur is afhankelijk van de stenen waartussen de kreeft leeft en van zijn voedsel. Pas na het koken worden kreeften rood.

Kreeften hebben aan hun voorpoten twee grote scharen. Die zijn verschillend van vorm en worden voor verschillende doeleinden gebruikt. De ene schaar heeft knobbels en dient om schelpdieren te kraken en het voedsel vast te houden, terwijl de andere schaar rechter en scherper is. Deze dient om het voer klein te knippen en naar de mond te brengen. De kreeft heeft ook nog vier paar poten om mee te lopen en poten om mee te zwemmen. Onder de poten bevinden zich de kieuwen, die doordat de kreeft loopt, met zuurstofrijk water in contact komt. De kieuwen halen de zuurstof uit het water. Ze kunnen ook een poosje aan land leven, maar op den duur zullen ze toch in het water moeten terug keren.

Het kreeftenlichaam dankt zijn stevigheid aan een hard pantser. Het pantser is glad met horizontale ribbels. Dit pantser groeit niet met de kreeft mee, met als gevolg dat de kreeft regelmatig moet vervellen om een groter pantser te krijgen. De kreeft 'kruipt' uit het zacht geworden harnas en het nieuwe pantser zit er al direct onder, maar is nog heel zacht en moet eerst uitharden. De kreeft eet het oude pantser op om zodoende voldoende bouwstoffen te hebben voor de ontwikkeling van het nieuwe pantser. Zolang het nieuwe pantser nog niet is uitgehard is de kreeft erg kwetsbaar voor vijanden en soortgenoten.

Het zichtvermogen van een kreeft is maar slecht ontwikkeld. Hij heeft ook niet veel aan scherpe ogen, want hij leeft op de zeebodem in totale duisternis. Bovendien verstopt hij zich overdag om 's avonds op jacht te gaan. In plaats van scherpe ogen heeft de kreeft lange gevoelige antennes, waarmee hij zijn omgeving aftast. Samen met zijn goed ontwikkelde reukvermogen gebruikt de kreeft deze antennes om zijn voedsel te zoeken. Vaak werd gedacht dat kreeften hoofdzakelijk van aas zouden leven, maar het blijkt, dat ze ook vissen, schelpdieren, zeesterren, zee-egels, andere kreeftachtigen en wormen eten. Met hun goed ontwikkelde reukvermogen sporen ze een kadaver vrij snel op en binnen de kortste tijd wordt die opgepeuzeld.

De vijanden van de kreeft zijn vooral vissen en grotere kreeften. Kreeften zijn agressief en vallen soortgenoten aan om vrouwtjes te veroveren of om elkaars voedsel te stelen. Tijdens deze gevechten verliezen de kleintjes, maar tijdens gevechten tussen gelijkwaardige kreeften sneuvelt er nog wel eens een poot. Omdat kreeften vervellen zullen deze poten bij de volgende vervelling weer aangroeien. De afgebeten poot wordt opgegeten om zodoende voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen voor de ontwikkeling van de nieuwe poot. Ook kan een kreeft zelf een poot afknippen om zo aan een belager te ontkomen. Dit wordt zelfamputatie of autotomie genoemd. Ook hagedissen en salamanders doen dit.

- Oosterschelde Kreeft
- Europese kreeft
- Canadese kreeft
- Langoest - kreeft zonder scharen

Als je van plan bent om kreeft te bereiden, moet je een levende kreeft kopen. Hij moet flink spartelen, de scharen zijn samen gebonden en de staart heeft hij onder het lichaam gebogen. Als hij traag beweegt, dan is hij al te lang uit het water.

Er zijn drie opties om een levende kreeft te bereiden: je kookt de kreeft levend, je legt de kreeft in de diepvries zodat hij in coma raakt en niets meer voelt of je zet bruut, maar humaan een mes in zijn kop en snijd hem doormidden.

Koop je een gekookte kreeft, dan moet de staart ook onder het lichaam gevouwen zijn. Is dit niet het geval, dan is de kreeft waarschijnlijk al dood geweest voordat hij werd gekookt.

Er is een aantal klassieke kreeftrecepten. Kreeftensoep bijvoorbeeld - bisque de homard -, koude kreeftmayonaise of zeekreeft à l'amêricaine, waarvoor de kreeft levend in stukken wordt gehakt en gesmoord in een saus van witte wijn, cognac, knoflook, ui en tomaten. Maar zoals het met alle goede dingen gaat, zijn kreeften puur het lekkerst. Wie de echte kreeftensmaak wil proeven, moet ze gekookt eten. Flinke pan kokend water met zout of bouillon, levende kreeft erin en 10 minuten koken.

Je kunt de kreeft (van 500 gr.) in 10 tot 15 minuten stomen. Doe vooraf op de snijkant zeezout, zwarte peper, een beetje citroenrasp en een klontje boter. Serveer met wat gehakte peterselie. Of doe de kreeft in een hete grillpan (olijfolie, peper en zout kan) en bak de kreeft ongeveer aan beide kanten vier minuten. Serveer met zelfgemaakte kruidenboter.

Om kreeft te eten heb je een notenkraker nodig om de scharen te kraken, een fonduevork om het vlees uit de schalen te peuteren, mes en vork voor het breek- en snijwerk en handen en vingers. Splijt daarna de romp in tweeën door een scherp mes achter de kop in het pantser te steken. Het meeste vlees zit in de staart. Kreeftenvlees is witgrijzig en heeft de substantie van heel mals kippenvlees. Een taaie kreeft heeft niet lang genoeg gekookt. Een kreeft die te lang kookt, wordt droog.

Kreeft wordt vrijwel altijd gekookt, ook als je het vlees later op een andere manier wil bereiden. Kreeften worden, meestal nadat ze gekookt zijn, gegrild, gebakken, gefrituurd of gestoomd. De kooktijd hangt sterk af van het gewicht van de kreeft, ongeveer een derde van het totale gewicht is eetbaar. Kreeft kan direct en ongepeld uit de kookpan worden geserveerd, waarbij je de schalen eerst moet verwijderen om bij het vlees te komen. Ook kreeftensoep en -salade zijn bekende gerechten. De scharen van kreeften zijn over het algemeen kleiner dan die van krabben en bevatten minder vlees.

De watertemperatuur is belangrijk voor de groei en de voortplanting van de kreeft. Als het water onder de 5 graden daalt, gaat de kreeft niet meer op zoek naar voedsel. Kreeften die in de gematigde wateren leven zullen langzamer groeien dan de soorten in warmere zeeën. Kreeften uit de koudere wateren planten zich pas na 7 jaar voort. De paring vindt meestal in de herfst plaats als het vrouwtje net is verveld. Het mannetje beschermt het vrouwtje totdat het pantser hard is en hij zeker weet dat het vrouwtje niet meer met andere mannetjes zal paren. Het vrouwtje produceert zo'n 60.000 eitjes, die ze nog 9 tot 11 maanden tussen de poten onder het achterlijf met zich mee zal dragen.

De larven die uit de eitjes komen lijken in niets op een kreeft. De eerste honderd dagen vervellen de larven, afhankelijk van de watertemperatuur drie keer. Pas na enkele vervellingen krijgen de larven het uiterlijk van kleine kreeften. Ze hebben een gekromd lichaam en relatief grote ogen. Zij maken deel uit van het plankton en dienen als voedsel voor vele zeedieren. Van alle geboren larven worden maar 0,005% volwassen. Als ze alle gevaren hebben overleefd, zakt de kreeft naar de bodem en zoekt daar een beschutte plaats. Het eerste jaar vervellen de kreeften tien keer en elke keer neemt de kreeft 10 tot 20% in lengte en gewicht toe.

Kreeften kunnen op een diepte tot 400 meter leven, maar de meeste soorten leven vlak onder de kust op een diepte tussen de 4 en 50 meter tussen de rotsen of basaltblokken van dijken. De ideale watertemperatuur schommelt tussen de 5 en 20 graden.

Om de kreeftenstand te beschermen mogen er geen kreeften gevangen worden die kleiner zijn dan 21 centimeter. Kreeften worden meestal in korven gevangen. De visser doet aas in de korf, de kreeft kruipt door een gat, maar kan er niet meer uit. Ook worden ze wel met netten gevangen.

Kreeft is te koop bij de visspeciaalzaak. Het is beter een dag van te voren de kreeft te bestellen, dan ben je zeker, dat de kreeft te koop is.

Mensen met een allergie voor schaaldieren kunnen beter geen kreeft eten omdat dit een allergische reactie, of zelfs een anafylactische shock kan opwekken.

Als kreeft, maar vooral garnalen, niet strikt hygiënisch worden behandeld, getransporteerd óf bereid, kunnen onder andere bacteriën als Salmonella en E. coli leiden tot ernstige voedselvergiftiging. Bij garnalen speelt mee dat ze soms algen bij zich kunnen dragen die giftige toxines produceren.