Rode Ui

Bawang bombay merah

Allium cepa

Lookfamilie

De ui behoort net als prei, knoflook en bieslook tot het geslacht Allium, ofwel de uienfamilie. Deze bolgewassen slaan voedsel op in een bol die de winter overleeft en daardoor kunnen ze als eerste planten in de lente boven de grond komen en bloemen vormen en zich voortplanten. Bolgewassen bevatten veel suiker, waardoor ze niet snel doodvriezen en lang zonder voedsel kunnen. De rode ui heeft een dieprode, bijna paarse schil die iets dunner is dan de schil van de gele ui. Uien zijn heel gezonde zeer voedzame groenten, omdat het boordevol fytonutriënten, boordevol vezels, koolhydraten, mineralen en vitamine C. zit. Daarbij zuiveren ze het bloed, stimuleren ze het hart, hebben ze een positieve werking op de luchtwegen en verbeteren ze de darmflora en spijsvertering.

Op de Nederlandse akkers groeien verschillende soorten uien. Ze verschillen in grootte, kleur en scherpte. De rode ui heeft vrijwel hetzelfde uiterlijk als de meest bekende uiensoort, de gele ui, maar met een dieprode, bijna paarse schil. De smaak van de rode ui is scherper dan die van de gewone, gele ui. Uien kunnen rauw, gekookt of gebakken gegeten worden. Uien zijn uit Nederland het hele jaar verkrijgbaar.

Uien heb je niet alleen in de kleuren wit, rood en geel, maar ook in de (bijbehorende) smaken zoet, half-scherp en scherp. Rode uien verenigen best of both worlds: fris genoeg om rauw door een salade of op een broodje te kunnen doen. Zoet genoeg om tijdens het stoven, roosteren of grillen te karamelliseren, waardoor zo'n ui een diepe smaak geeft aan je vlees of gegrilde groenten. Tijdens stoven en koken blijft er overigens - zoals bij veel gekleurde groenten - weinig over van de rode kleur van rode ui, dus is het je niet alleen om het mooie karakter, maar ook om het uiterlijk te doen, dan kies je voor rauw of roosteren.

Gesneden is de ui lichtrood met wit. Daardoor is de rode ui heel decoratief in bijvoorbeeld een salade. De in Nederland geteelde rode ui smaakt wat minder scherp dan de gele ui. Ook voor rode ui geldt dat ze zeer veelzijdig is in de keuken. De befaamde salade Niçoise kan niet zonder rode ui! Of doe net als in de Scandinavische landen: gebruik de rode ui ook eens om onder meer haring in te leggen.

- Bosui
- Zilverui
- Gele ui
- Sjalot
- Witte ui
- Zoete ui
- Knoflook

Men denkt bij uien vooral aan hun scherpe smaak die ze rauw moeilijk in grote hoeveelheden te eten maakt, maar ze zijn ook erg zoet. Ze hebben een scherpe smaak en geur die onze ogen bij het snijden ervan zelfs tot tranenproductie aanzet. Bij het snijden van uien worden ook cellen stuk gesneden. In een uiencel komen twee gedeelten voor. Eén deel bevat het enzym alliinase, het andere deel zwavelverbindingen. Bij het stukgaan van de cellen worden er zwavelzuurverbindingen gevormd. Hieruit komt het gas propaanthial-S-oxide vrij. Wanneer dit gas in contact komt met de ogen vormt het met het oogvocht een zwavelzuurverbinding, dat de zenuweinden in het oog irriteert. Hierdoor gaan de ogen tranen. Tussen de uiensoorten komen verschillen in hoeveelheid vrijkomende zwavelzuurachtige verbindingen voor.

Uien zijn niet alleen een groente, maar ook een smaakmaker, net als prei, wortel en selderieknol. Ook worden gedroogde, gebakken uitjes gebruikt (bawang goreng). Meestal worden hier Spaanse uien voor gebruikt, omdat die een hoger droge stofgehalte hebben.

Uien kunnen rauw, gekookt of gebakken gegeten worden. Gesneden is de rode ui lichtrood tot wit gekleurd. Dit opvallende uiterlijk maakt de rode ui zeer decoratief in bijvoorbeeld salades. Rode ui is verder ideaal bij wild, in barbecuemarinades en in Antilliaanse en Surinaamse gerechten. Rode ui past ook uitstekend in stoofgerechten.

Als je een ui schilt, is het beter om alleen het dunne bruine of rode vlies te verwijderen. Dit, omdat in de buitenste dikke rok de meeste voedingsstoffen zitten. Voor sommige fytonutriënten geldt dat als je de buitenring van de ui verwijdert, de totale ui 20% minder voedingsstoffen heeft.

Uit overleveringen van rond 3000 v.Chr. blijkt dat de ui voor het eerst in delen van Azië (Iran-Afghanistan) werd verbouwd. In deze periode kwam de ui ook voor in China en later ook in het oude India. Vanuit India is de ui naar Griekenland en Egypte gebracht. In decoraties en hiërogliefen in piramides komt de ui veelvuldig voor. Na de introductie door de Romeinen in Europa werd de ui als groente snel populair. In de dertiende eeuw was er in Londen een levendige handel en werden er zelfs geïmporteerde uien verkocht. Vanaf dat moment nam de ui in belang toe, zowel in Europa als daarbuiten.

Plantui is één van de eerste groenten die de grond in kunnen als de eerste mooie voorjaarsdagen zich aankondigen. Half maart en op de zeer lichte gronden zelfs begin maart kun je er al mee starten als het weer wat meezit en al snel daarna zullen de eerste uienpijpjes de grond uit piepen. Tegen half april zouden alle plantuien geplant moeten zijn om nog een redelijke opbrengst te kunnen verwachten, want de bolvorming is afhankelijk van daglengte en temperatuur.

Vooral voor de teelt van zaaiui is een zwaardere, goed waterdoorlaatbare grond beter. Ze worden groter en ze kunnen beter bewaard worden. Op lichte grond moet je gewoon de voorkeur geven aan plantuien. Uien groeien graag op een open plaats met veel licht. Wind zorgt ervoor dat het gewas goed opdroogt en er niet snel schimmelziektes ontstaan. Uien houden niet van natte grond, maar mogen wegens de oppervlakkige beworteling ook geen vocht tekort komen. Om grote uien te telen wordt op lichte grond bentoniet of kleimeel toegevoegd, om aldus het vocht en de meststoffen beter vast te houden.

Uien passen wegens hun beperkte bemestingsbehoefte perfect op het perceel van de wortelgewassen. Aangezien de wortelgewassen dikwijls na bladgewassen geteeld worden, moet je toch even opletten of er het jaar voordien geen prei (zelfde familie) geteeld werd. Het beste houd je een ruime periode aan tussen twee ui teelten omwille van gevaar op aaltjesaantasting en witrot. Vijf jaar is een aanbevolen periode. Omwille van aaltjesproblemen wordt afgeraden ui te telen na peulvruchten, wortelen en aardappelen. Houd je aan het schema van wortelgewassen na bladgewassen.

Er wordt geplant in rijen op 25 cm. afstand, tien cm. tussen ieder bolletje. De uitjes worden in de grond geduwd totdat de bovenkant gelijk komt met de grond. Het bovenste deel van het plantuitje blijft net zichtbaar. Soms geeft dit problemen met vogels die de plantuitjes uit de grond trekken. Op lichte grond kun je de bolletjes net onder de grond stoppen, maar niet dieper.

Uien die in augustus nog groen loof hebben, moet je 'knakken' (platleggen van het blad) om de rijping te bevorderen. Droog de uien goed na de oogst door ze op te trekken en beschut te leggen.

Uien zijn het hele jaar in de supermarkt en bij de groenteboer te koop.

Bij het pellen of snijden van uien gaan de ogen tranen. Om dit te verminderen kun je de uien het beste een paar uur in de koelkast of een paar minuten in de diepvries leggen of de uien onder water houden tijdens snijden of schillen.